0 - 3 YAŞTA ZİHİNSEL (BİLİŞSEL) GELİŞİM0

0 - 3 YAŞTA SAĞLIKLI ZİHİNSEL GELİŞİM

Her çocuk belli bir zeka kapasitesi ile dünyaya gelir. Zeka doğuştan getirilen bir özellik olduğu gibi arttırılması mümkün değildir. Önceki yıllarda zeka; tek "genel" alan ile tanımlanmış ve keskin çizgilerle diğer gelişim evrelerinden ayrı tutulmuştur. Ancak daha sonraları zeka;

• sözel\dilsel
• mantıksal\matematiksel
• görsel\mekansal
• müziksel\ritmik
• sosyal\kişiler arası
• bedensel
• içsel\kişiye dönük
• doğacı\varoluşsal olarak 8 farklı alana ayrılmıştır. Eskiden matematikte başarılı olmayan bir çocuk "tembel" diye yaftalanırken,zekanın alanlara ayrılması ve yapılandırmacı eğitim anlayışıyla birlikte "matematiği yani mantıksa zekası zayıfsa bile farklı bir zeka alanında iyidir" anlayışı doğmuştur. Böylelikle sınırları belli olan ve kapasitesi artırılamaz denilen zeka; farklı bilişsel alanlar, çevresel etkenler, aile gibi unsurlar ile "genişletilebilir" bir tanım halini almıştır. Örnekleyecek olursak; bundan 20 yıl önce çocukların bu kadar fazla bilgisayar kullanması mümkün değildi, yalnızca evinde bilgisayar olan çocuklar kullanıyordu. Şimdilerde ise 4 yaşındaki bir çocuğun elinde bile laptoplar, tabletler, akıllı telefonlar var ve biz onlar için "şimdiki çocuklar çok zeki!" diyoruz. Halbuki kişinin zekası yalnızca "tarihsel gelişim faktörü" ile genişletilmiştir o kadar...

 0 -3 yaş arası çocuklarda zihinsel gelişim zeka ile orantılı ve yaşamını birincil dereceden etkileyen en önemli gelişim alanıdır. Çocuğun zihinsel gelişimi; sosyal\duygusal gelişimini, öz bakım becerilerini ve dil gelişimini büyük oranda etkilediği gibi aynı zamanda bu alanlardaki gelişimleri de zihinsel gelişimlerini etkiler. Yani gelişim alanları arasında karşılıklı bir etkileşim söz konusudur. Peki her şeyin en iyisine sahip olmasını istediğimiz, en zeki, en çalışkan, en güzel, en yetenekli ve en önemlisi kendilerine has \ özel olmasını istediğimiz yavrularımızın sağlıklı zihinsel gelişimi için ebeveyn olarak üzerimize düşen görevler nelerdir?

SAĞLIKLI ZİHİNSEL GELİŞİM İÇİN EBEVEYNLERE DÜŞEN GÖREVLER

   1.  0 - 3 yaş arasında sağlıklı zihinsel gelişimin olmazsa olmaz birincil koşulu; DÜZENLİ UYKUDUR. Aslında bunu "yeterli uyku" olarak da değiştirebiliriz. Çünkü her çocuğun uyku saati, uyku düzeni farklı olabilir. 6 haftalık olana kadar uyku düzeni oturmaz. 6 haftalıktan sonra ise;

• 4 aylık : 9-12 saat
• 6 aylık : 11 saat
• 9 aylık : 11-12 saat
•  1 yaş : 10-11 saat
• 18 aylık : 12 saat
• 2 yaş : 11-12 saat
• 3 yaş : 10-11 saat
• 4-5 yaş : 10-12 saat uyumaları gerekmektedir. ( Gece uykusu )

Çocukların bu dönemde kesintisiz ve kaliteli uyku uyması; gece uyurken hipofiz bezinin büyüme hormonu salgılamasını, uyanıkken öğrendiklerinin içselleştirilmesi ve zinde bir şekilde uyanarak daha hevesli ve meraklı olmasını sağlar.

    2. BESLENME. Sağlıklı zihinsel gelişimin en önemli ikinci basamağı ise; çocuğun  yaşına uygun, yeterli, dengeli ve sağlıklı beslenmesidir. İlk 6 ay kesintisiz ve ek gıdasız anne sütü, bol kalsiyum, vitamin, proteinli, doğal gıdaların yedirilmesi, alerjik reaksiyon gösterdiği gıdalardan uzak tutulması, yemek saatlerinin düzenli olması, doyduktan sonra zorla yemek yedirilmemesi, doymadan yemeğin kesilmemesi, fındık, ceviz, balık gibi besin değeri yüksek gıdaların tüketilmesi çocuğun zihinsel gelişimine olumlu katkılar sağlayacaktır.


   3.  YAŞINA UYGUN OYUNLAR. Her çocuk belli reflekslerle doğar ve bu refleksler yaşı ilerledikçe bilinçli eylemlere dönüşür. Çocuğun zekasının en fazla ortaya koyulduğu ve geliştirilebildiği alan oyun alanıdır. Çocuk oyun oynarken saymayı, kelimeleri, konuşmayı, mantık yürütmeyi, sosyal ilişkiler kurmayı, toplumsal kuralları, bedenini kullanmayı, kendini korumayı, bağlantılar kurmayı ve en önemlisi "kendini" öğrenir. Küçüklüğünden büyümesine doğru;

• ses çıkaran çıngıraklı oyuncaklar
• dokunma hissini tatmin edebilecek farklı yüzeylere sahip oyuncaklar
• legolar
• takmalı - çıkarmalı oyuncaklar
• yapbozlar
• boyama malzemeleri
• toplar vs tamamen eğitici değeri olan materyallerden seçilmelidir ve bu oyuncaklar oyunları sırasında aktif şekilde kullanılmalıdır.

  

   4.  SEVGİ - İLGİ. Alakasız gibi görünse de yapılan araştırmalar göstermiştir ki; sevgi ve ilgi ile büyüyen öz güveni yüksek çocuklar zeka kapasitelerini kullanmada, gözler önüne sermede ve geliştirmede daha girişken ve cesaretlidirler. 

• Ebeveynler olarak onları her zaman dinlemeli, 
• söyledikleri ile alakalı sorular sormalı, 
• sorularını yanıtsız bırakmamalı gerekirse sorduğu sorularla alakalı araştırma yapmalı
• anne baba olarak uyurken değil uyanıkken sevmeli
• severken sağlıklı fiziksel temas çemberinde dokunarak sevmeli
• her gün mutlaka kitap okumalı veya eline kumaştan yapılmış dokunsal kitaplar vererek okuma sevgisini aşılamalı
• yeterli fiziksel aktivite yaptırarak enerjisini atmasını sağlamalı
• çocukla kaliteli zaman geçirmeli ( http://dogrucocukegitimi.blogspot.com.tr/2015/07/cocukla-kaliteli-zaman-gecirme-her.html )
• sevdiğimizi dile getirmeli
• fiziksel ihtiyaçları ile birebir ilgilenmeliyiz.

  5.  TELEVİZYON, BİLGİSAYAR, TABLET, TELEFONLARDAN UZAK TUTMAK. Son yıllarda gittikçe yaygınlaşan akımın aksine, çocukları en az 3 yaştan sonra teknoloji ile tanıştırmalıyız. Bu tamamen yasak koymak anlamına gelmemektedir. Belli saatlerde ve 3 yaş çocuğu için günde 20 dakikayı geçmeyecek şekilde sınırlandırılmalıdır. 

televizyonda izlediği çizgi film, belgesel ya da programların aile tarafından önceden ,incelenerek eğitici değer taşıyıp taşımadığı, genel ahlaka aykırı olup olmadığı araştırılmalıdır...

Bütün bu tutumlar; çocuğun zihinsel gelişimi için sağlıklı bir yol izlemede ebeveynlere destek olacaktır. Genel maddeler halinde toparlayacak olursak;

• her zaman yaşına uygun oyun, oyuncak seçelim.
• yeterli ve gerekli tutumları zamanında uygulayalım.
• çocuğu bunaltmadan sınırlar koyalım.
• çocuğu şımartmadan sevelim.
• keşfetmesine olanak sağlayalım.
• merakını gidermeye çalışalım.
• girişken bir çocuk olması için onu destekleyelim.
• bazı şeyleri öğrenmesi için acele etmeyelim.
• saygı duyalım.
• hayal kurmasına izin verelim.
• kitapları sevdirelim.
• sosyal aktivitelere yönlendirelim.
• evdeki huzuru koruyalım.
• kıyaslamayalım.
• başarılı olması için olumsuz baskı kurmayalım.
• hangi zeka alanında başarılı olacağına dair gözlemler yapalım.
• her şeyden önemlisi; çocuklarımıza DEĞER VERELİM. Bizim değer verdiğimiz çocuk kendine değer verir, kendine değer veren çocuğun da sağlıklı bir zihinsel gelişim süreci geçirmesi çok yüksek ihtimaldir.

DERYA GÜNEŞ

OKUL ÖNCESİ ÖĞRETMENİ