KİTAP VE ÇOCUK
Yıllardır eğitimciler \ bilim adamlar \ araştırmacılar söyleyip durur; ÇOCUKLARINIZA KİTAP OKUYUN, ÇOCUKLARINIZA HER GECE MASAL OKUYUN... diye... Çocuğa kitap okumak neden bu kadar önemli hiç düşündük mü? Düşündüysek, hangi kanılara vardık? Ben bugün instagram @cocukegitimi sayfamda başlatmış olduğum #hergecebirmasal etkinliği kapsamında kitap okumanın yararlarını paylaşmak istedim.
KİTAP OKUMAK NEDEN BU KADAR ÖNEMLİ?
- Çocuğa kitap okumayı önemli kılan temel unsur; bilginin hazır gelmesi değil, beynin çalışarak kendisinin bilgiye ulaşmasıdır.
- Kitap okunan veya okuyan çocuğun dil gelişimi çok daha hızlı, sağlıklı ve düzenlidir.
- Kitaplarla haşır neşir olan bir çocuk; yardımlaşma, paylaşma, dayanışma, uyum, arkadaşlık, sevgi, saygı, görgü gibi toplumsal değerleri çok daha hızlı ve etkili bir şekilde öğrenir ve günlük hayatta uygular.
- Çocuğa yaptıramadığınız bir davranışı veya öğretemediğiniz bir kuralı, bir masal ile kolaylıkla öğretebilirsiniz.
- Okunan masallar çocuğun empati yeteneğinin hızla gelişmesiini sağlar. çünkü okuduğunuz her hikayede çocuk kendini masal kahramanı ile eşleştirir.
- Kitaplardaki sihirler, periler, uçan hayvanlar, konuşan çiçekler vs hepsi çocuğun hayal dünyasının gelişmesini sağlar.
- Hikaye aralarında sorulan sorularla çocuğun bilgiye ulaşması çok daha hızlı olur.
- Kitaplar, çocuğun kelime hazinesinin zenginleşmesinde temel rolü oynar.
- Çocuğun yaratıcı-hayal-düşünme becerileri kitaplardaki masallar sayesinde hızla gelişir.
- Kitaplar; çocuğun günlük hayatta yaşayacağı olaylar karşısında basit teorik bilgiler kazanmasını sağlar. Örneğin; tanışırken merhaba demek gibi...
- Kitap okumak; çocukta dinleme, anlama ve anladıklarını uygulama becerilerini geliştirir.
- Kitaplar çocuğun evde veya okulda dar kapsamdaki dünyasını genişletir.
- Kitaplar; çocuğun farklılıklara karşı açık ve ön yargısız olmasını sağlar.
- Kitap okumak; kitap okuyan ile dinleyen (genellikle anne ve çocuk veya baba ve çocuk ) arasındaki duygusal, sosyal bağın gelişmesine çok önemli katkı sağlar.
- Kitaplar; çocuğun dış dünyayı tanımasına yardımcı olur.
- Masal okumak çocukta; merak duygusunun tatmin edilmesini, tahmin edebilme ve sonuca varma becerilerinin gelişmesini sağlar.
- Masal okumak; çocuğun bilişsel (zihinsel) gelişimine çok fazla olumlu katkı sağlar.
- Çocuğu kitap okumaya alıştırmak; okul hayatında daha başarılı olmasını, öğretmeni ve arkadaşları ile daha sağlıklı ilişkiler kurmasını sağlar.
- Masal okumak; çocuğun okunan masalı hayal ederken kolayca uykuya dalmasını ve uyurken de zihninin çalışmasını sağlar.
- Masal okumak; çocuğun problem çözme becerilerini geliştirir.
- Kitap okuyan veya okunan çocuk; ritmik sayma, harfler, çeşitli bilgiler, hayvanlar, bitkiler vs hakkında çok hızlı bilgi sahibi olurlar. Siz hiç fark etmeden 1'den 10'a kadar saymayı öğrenebilirler örneğin...
- Kitap okumak çocuğun görsel ve işitsel koordinasyon kurma becerilerine önemli ölçüde katkı sağlar.
HANGİ YAŞTA NASIL KİTAP OKUMALIYIZ?
Bu konuda öncelikle sorulması gereken soru şu:
Çocuğuma ne zaman kitap okumaya başlamalıyım?
İlk olarak şu algıyı yok edelim; ÇOCUĞA KİTAP OKUMAYA BAŞLAMAK! HAYIR! BU YANLIŞ BİR TABİRDİR!
Çünkü; çocuğu kitapla tanıştırmak; kitap okumakla başlamamalıdır! Çocuklara daha doğmadan bezden yapılmış antibakteriyel, yırtılmayan, yıkanabilen bir oyuncak kitap alarak bu işe başlayabiliriz. Buradan da şu sonucu çıkartabiliriz ki; çocuğu kitapla tanıştırmanın yaşı yoktur.
Çocuklara kitap seçmek; her konuda uygulanan "her çocuk farklıdır" ilkesi göz önüne alınarak yapılması gereken bir davranıştır. Çocuğa kitap seçmek için; öncelikle annenin kendi çocuğunu çok iyi tanıması ve gelişim dönemlerini iyi bilmesi gerekir.
Bu kuralın dışında ise genel kabul görmüş bazı kurallar vardır. Bu kuralları yaş gruplarına ayırarak paylaşalım...
0 - 6 AYLIK ÇOCUK KİTAPLARI
- Eğitici özellikten ziyade görsel özelliğe dikkat edilmelidir.
- Kitaplar; çocuğun sağlığına zarar vermeyecek, antibakteriyel kumaştan üretilmelidir.
- Sesli, ışıklı vs olması bu dönemde GEREKMEZ.
- Bu dönemdeki kitabın amacı; çocuğa kitabın şekli; yaprakları, kapağı vs hakkında görsel algı yaratmaktır.
- 6 aydan sonra algıları muhteşem bir hızla açılan çocuğa seçilecek kitaplar artık eğitici değer taşımaya başlamalıdır.
- Kitaplar çocuğun ilgisini çekebilecek kadar renkli olmalıdır.
- Daha önceki dönemde olduğu gibi; yıkanabilen, bez kitaplar alınmalıdır.
- Kitaplar tamamen resimlerden oluşmalıdır. Bu resimler de yalnızca büyük şekiller, renkler ve hayvanlar gibi unsurlardan oluşabilir. (Çocuğa resim diye makinenin iç mekanizmasını gösterirsek hiçbir şey anlamaz :)
- Bu dönemde alınan kitaplar toplamda 4 veya 6 sayfayı geçmemelidir.
- Kitabın tırtıklı, pütürlü gibi dokunsal özellikler taşıması bu dönemde çok etkili olacaktır.
- Çocuk artık oral döneme geçmiştir (12-18 ay) ve eline aldığı her şeyi ağzına götürecektir. Her zamanki gibi ilk kuralımız; kitabın yıkanabilir, bez veya yumuşak sağlıklı plastik materyallerden yapılmış olmasıdır.
- Bu dönemde kitaplar eğitici özellik taşımanın dışında; görsel ve işitsel algıya yeterli cevap verebilecek şekilde olmalıdır.
- Işıklı, sesli, konuşan, titreyen özelliklerde olması,çocuğun hem ilgisini çekme, hem kitap sevgisini aşılama bakımından çok büyük katkılar sağlayacaktır.
- Bu dönemde çocuğa kitap alırken; kitabın eğitici değerler taşıması çok önemlidir. Yani siz kitabı aldığında ve çocuğa verdiğinizde çocuk o kitapla birlikte bir şeyler öğrenmiş olmalıdır. Örneğin; renkleri, hayvanları...
- Kitaplar; büyük ve yazısız olmalıdır.
- Kitaplar; bol renkli, bol resimli ve basit olmalıdır.
- Her çocukta farklı olmakla birlikte genellikle konuşmaya başlaması; basit masallar okumaya başlamak için bir ip ucudur.
- Bu dönemde özellikle 18 ay sonrası basit masalları anlayabileceğinden ve sonuç çıkarabileceğinden varsayım yapacak olursak; çocuğa okunan hikaye ona etik bir değeri (sevgi, saygı, paylaşma...) öğretmelidir.
- Kitapların boyutları büyük olmalı.
- Kitaplar sağlam, kalın, yırtılmayacak materyallerden üretilmiş olmalı.
- Her okunan masaldan sonra çocuğa sorular sorulmalı.
- Masal aralarında bilinmeyen kelimeler, deyimler vs çocuğa sorulmalı ve gerekirse örnekle açıklanmalı.
- Masal okurken hep aynı ses tonu ile değil, masalın gidişatına göre değişik tonlamalarla okunmalı.
- Çocuğa bir masalı okumadan önce mutlaka ama mutlaka önden bir kere siz okumalı, tonlamaları ayarlamalı ve masalın eğitici değerini gözden geçirmelisiniz.
- Seçtiğiniz masallarda ütopik bir dünya yaratılmış olmalı ( herkes çok iyi, çok nazik,periler, cinler, sihirler...)
- Masallardaki büyücüler, periler, cadılar, uçan süpürgeler, konuşan hayvanlar, melekler her zaman ilgi çekmek ve çocuğun hayal dünyasını geliştirmek için biçilmiş kaftanlardır.
- Masallarda asla SOYUT KAVRAMLAR KULLANILMAMALIDIR! Çocuk 8 yaşına gelene kadar soyut kavramları anlayamaz. Daima açık, anlaşılır ve somut ifadeler kullanılmalıdır.
- Masal genel olarak nazik bir üslupla yazılmış olmalıdır.
- Masalda kesinlikle argo tabirler, küfürler yer almamalıdır.
- Masalda önce bir giriş betimleme (masal kahramanı hakkında, masalın geçtiği yer hakkında bilgilendirme)yapılmalıdır.
- Masalda karmaşık olmayan bir olay örgüsü ve sonuç olmalıdır.
- Masallarda kesinlikle devrik cümle ( örneğin; almıştı bebeğini güzel yüzlü annesi ormandan ..) kullanılmamalıdır. (doğrusu; Güzel yüzlü anne, bebeğini ormandan almıştı)
- Masallarda olaylar basit, anlaşılır bir şekilde yaşanmalı ve daima yanlış davranış; düzeltilerek doğru bir sonuca vardırılmalıdır.
- Çocuk o gece masal dinlemek istemiyorsa zorla dinletilmemelidir.
- Gecede ikiden fazla masal okunmamalıdır.
- Masallar uykuya geçişten önce okunursa; zihinsel gelişime daha fazla katkı sağlar.
- Masallarda resimler; basit, ilgi çeken, renkli, yaldızlı ve büyük olmalıdır. Hatta mümkünse sizin masal okuduğunuz kısmın arka kısmı; çocuğa dönük resimli olmalıdır. Yani siz masalı okurken çocuğunuzun okuduğunuz masalın resmini görmelidir.
- Masallarda absürd, cinsel içerikli resimler, kelimeler ve anlatım olmamalıdır.
- Masallar,gerçek hayatla ilgili yanlış bilgilendirme yapmamalı, çocuğun kafasını karıştırmamalıdır.
- Mümkünse masal bittikten sonra "sence bu masaldan ne öğrendik?" sorusu sorulmalıdır. Okunan masalla ilgili ertesi gün gün içinde çeşitli örneklendirmeler yapılmalıdır. ( evet aferin sana; dünkü masaldaki Ayşegül de annesine teşekkür ediyordu değil mi?) gibi.
- Okunan masalda şiddet, taciz söylemleri ve absürd subliminal mesajlar olmamalıdır.
- Okunan masallar çocuğunuzun cinsiyetine de aşırı derecede ters düşmeyecek masallar olmalıdır. Örneğin erkek çocuğunuza her gece "kızın tokası pembişmiş, ayakkabıları topkluymuş..." ya da kız çocuğunuza her gece " çocuk toplarla, arabalarla oynamayı çok severmiş, vidaları sıkmaktan hoşlanırmış..." diye masal okursanız çok sağlıklı olmayacaktır :)
Yalnızca okumak değil; DOĞRU OLAN KİTABI okumak gerekir.
Herkese kolay gelsin :)
DERYA GÜNEŞ
okul öncesi öğretmeni
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder